आजची भेट :
सिध्देश्वर महादेव मंदिर (रत्नेश्र्वर महादेव मंदिर),पिशोर.
मित्रांनो खूप दिवसांनी आज फावला वेळ भेटला.तो भेटलेला वेळ सार्थकी लावायचा म्हणून खूप दिवसांपासून ज्या मंदिराला भेट देण्याची इच्छा होती परंतु वेळेअभावी जमत नसल्याने आजवर जावू शकत नव्हतो.अखेर आज योग जुळून आला अन् काही मित्रांच्या समवेत पिशोर येथील "सिध्देश्वर महादेव मंदिर" या ठिकाणी भेट दिली.
ज्यास "रत्नेश्र्वर महादेव मंदिर" या नावाने सुद्धा ओळखले जाते..!
"पिशोर" ही मोठी बाजारपेठ असलेलं असं गाव आहे."महाराष्ट्र" राज्यातील महाराष्ट्राची पर्यटन राजधानी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या "औरंगाबाद" जिल्ह्यातील आणि त्यातच "औरंगाबाद" जिल्ह्यातील सर्वाधिक ऐतिहासिक वास्तूंचा वारसा लाभलेल्या,निसर्ग सौंदर्याने नटलेल्या "कन्नड" या तालुक्यात राज्य महामार्गावर वसलेलं पिशोर हे गाव आहे अन् या गावात हे सुंदर असे मंदिर आपल्याला बघायला मिळते..!
हे मंदिर हेमाडपंथी शैलीतील बांधणीचे असून,पुरातत्व विभागाच्या अधिपत्याखाली येते.परंतु जरासे आडवळणी असल्या कारणाने या मंदिरास फारसे भाविक,पर्यटक भेट देत नाही.त्यामुळे मंदिर खूप सुंदर अवस्थेत अन् बघतांना डोळ्यांचे पारणे फेडणारे असे आहे..!
मंदिर शिळांवर,खांबावर केलेले खूप सुंदर,सुबक अश्या शैलीत अन् खूप बारकाईने शिल्पकाम केलेले असल्याने मंदिर बघत असतानी खूप सुंदर अन् बघतच रहावेसे वाटणारे असे आहे..!
"पिशोर" शहराच्या पश्चिमेस एकांगाला उंच ओट्यावर हेमाडपंती स्थापत्यशैलीत बांधलेले असे हे मंदिर आहे.मंदिराचा इतिहास जाणून घेण्याचा विचार केला तर मंदिर हे देवगिरीच्या यादवांच्या काळातील म्हणजे इसवी सन १२५९ ते १२७४ या काळातील असावे असे वाटते.मंदिराबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नसल्याने अन् माहितीपर असा कुठलाही शीलालेख त्याठिकाणी उपलब्ध नसल्याने फारसा इतिहास या मंदिराबद्दल माहीत नाही..!
खूप जुना इतिहास लाभलेले मंदिर आजही सुस्थितीत आहे.कुठलीही तोडफोड किंवा भग्न अवस्थेत असलेल्या मूर्ती या ठिकाणी नाही.त्यामुळे हे मंदिर पुरातत्व विभागात काम करणाऱ्या नवोदितांना किंवा शिकावू विद्यार्थ्यांना एक पर्वणी ठरणारे आहे.मंदिराच्या सभोवतालचा परिसर खूप शांत असल्याने मन प्रसन्न अन् मंदिराबद्दल जास्तीत जास्त जाणून घेण्याची,त्या मंदिरावर अभ्यास करण्याची आपली त्या ठिकाणी नक्कीच इच्छा होते..!
मंदिर रचना :
मंदिराची रचना ही प्रवेशद्वार,सभामंडप,गर्भगृह अशी आहे.
मंदिर हे दगडांच्या उंच ओट्यावर बांधलेले आहे,प्रवेशद्वारास सहा खांब,सभामंडपास सहा खांब त्यानंतर गर्भगृह अशी मंदिराची रचना आहे.मंदिर हेमाडपंथी बांधणीचे असल्याने षटकोन आकाराचा भास करून देणारे आहे.मंदिराच्या खांबांवर,भिंतींवर आतील बाजूस व बाहेरील बाजूस खूप सुंदर असे शिल्पकाम केले आहे.पौराणिक देवीदेवता,प्राणी यांचे शिल्पकाम याठिकाणी दिसून येते..!
मंदिराच्या बाहेरील बाजूस हनुमानाची मूर्ती आहे,गर्भगृहात सिध्देश्वराची अखंड एका दगडावर कोरलेले पिंड आहे जिला चांदीचे अच्छादन केले आहे.सभामंडपाच्या एका खांबावर भगवान श्रीकृष्ण यांनी गोवर्धन पर्वत उचलल्याचे शिल्प आहे..!
याच मंदिराच्या पूर्वेस विठ्ठल-रखुमाई यांचे हेमाडपंथी बांधणीचे मंदिर आहे,जेही सहा खांबा,भिंतींवर उभे आहे.परंतु काळाच्या ओघात पडझड झाल्याने पूरातत्व विभागाने यांची पुनर्बांधणी केल्याचे दिसून येते.विठ्ठल-रखुमाई मूर्तीच्या एकांगला रेणुकाआईची मूर्ती आहे जी की अंधारात सहज दिसून येत नाही असे तेथील आमचे मित्र यांनी सांगितले.हेमाडपंथी बांधणीचे मंदिर म्हणून एक उत्कृष्ट कलेचा नमुना ठरावा असे हे मंदिर आहे..!
मंदिर वर सांगितल्याप्रमाणे आडवळणी असल्याने नक्षीकाम,शिल्पकला श्रेणी यांची फारशी माहिती उपलब्ध नाहीये.पर्यटकांच्या नजरेतून सुटलेले असे हे मंदिर कन्नड तालुका पर्यटन करण्यासाठी येणाऱ्या प्रत्येक पर्यटकांनी पहावे असे मंदिर बघितल्यावर मलाही वाटून गेले..!
आपण या ठिकाणाला भेट देण्यासाठी येणार कसे..?
विमानाने येणार असाल तर औरंगाबाद येथील विमानतळावर आपण उतरला की तेथून प्रायव्हेट वाहने,एसटी महामंडळ यांची औरंगाबाद - कन्नड - पिशोर बससुद्धा उपलब्ध आहे.
रेल्वेने येणार असाल औरंगाबाद पर्यंत रेल्वे आहे व खान्देश भागातून येणार असाल तर चाळीसगांवपर्यंत रेल्वे अन् तिथून एस टी महामंडळ अन् खाजगी वाहन व्यवस्था उपलब्ध आहे..!
कन्नड ते पिशोर अंतर - २५ किमी.
औरंगाबाद ते पिशोर अंतर - ८५ किमी.
मार्ग-राज्य महामार्ग.
(पुरातत्व खात्यातील कुणी जाणकार व्यक्तींनी या मंदिरास भेट दिली असेल तर त्यांच्याकडून मला अजुन जास्तीत जास्त माहिती मिळाली तर छान होईल.कारण वर सांगितल्याप्रमाणे या मंदिराबद्दल आजवर कुठलेही लेखन झालेले नाही किंवा तसे दस्तावेज उपलब्ध नाही.)
Written by,
Bharat sonwane.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा