एक भाषा संपणे म्हणजे या जगातून एका मुळ संस्कृतीचा नामशेष होणे होय.हे खरच खूप वाईट आणखी यावर अभ्यास,विचार करण्यासारखे आहे.....
काही दिवसांपूर्वी एका भाषेचा मृत्यू झाला म्हणजेच तीचं अस्तित्व या जगातून समुळ नष्ट झाले,या विषयवार एक लेख लिहला होता परंतु त्या लिखाणातून मला मनाला संतुष्टी वाटले नाही म्हणुन आज पुन्हा हा एक लेख....
कारण एक भाषा संपणे म्हणजे जगाच्या पाठीवर झालेली ही एक खूप मोठी हानी आहे,जी कधीही न भरून निघणारी असेल.जगाच्या या नकाशावर अनेक जवळ-जवळ तेवीसशे भाषा बोलल्या जातात,म्हणजे तेवीसशे प्रकारच्या विविध भाषा,संस्कृती या जगात वापरल्या जातात....
म्हणजेच एका शब्दाला पर्यायी तेवीसशे शब्द आपल्याला भेटतात,आज अनेक भाषा संपुष्टात येण्याच्या मार्गावर आहे...काही भाषा तर शेवटचा श्वास घेत आहेत,हो श्वासच कारण अजूनही या भाषांची या तंत्रज्ञानाच्या युगात कोठेही लिखित स्वरूपात जपवणूक केली गेली नाहीये,कदाचित त्याची दखलही घेतली गेली नाहीये....
एक भाषा संपते म्हणजे तिचा इतिहास पूर्णपणे संपला जातो,इतिहास संपणे म्हणजे आपल्या पुढील पिढीला आपण काही महत्त्वाच्या गोष्टी ज्या फक्त त्या भाषेतच उपलब्ध होत्या,त्या देण्यापासून कायमचे वंचित गमावतो....
पुन्हा एकदा जर तेवीसशे भाषांचा विचार केला जे खूप मोठे शब्द भांडार आहे,त्याचा विचार हा तंत्रज्ञानाच्या या युगाच्याही खूप पुढे आहे...विविध देशात तर ती भाषा संपुष्टात येणार आहे म्हणुन ती फायद्याची नाही,म्हणून तिच्यावरचं होणारा अभ्यास ही थांबवला आहे....
हे किती वाईट अन् भयावह आहे,कारण एक भाषा संपणार म्हणजे त्या भाषेत केलेले संस्कृतीचे निसर्गाचे,मानवी जीवन,जतन त्यावर केलेलं,भारत
हे संपून जाईल....
एक आदिवासी बाई होती गरीब
अमेरिकेच्या अलास्का प्रदेशात राहायची
नव्वदीची...
तिचं नाव मेरी स्मिथ जॉन्स
तिला तर काहीच माहीत नव्हतं,
तिला येत नव्हती जादू
तिला ठाऊक नव्हती हातचलाखी...
तिला भेटला नाही कोणताच पुरस्कार
तिला ओळखायचे नाहीत
तिच्या देशातील लोकसुद्धा
ती मरुन गेली...
दोन हजार दहाच्या एकवीस जानेवारीला,
खरं तर यात काहीच विशेष नाही
या वयात मरुन जातात बहुतेक लोक...
पण सांगतो तुम्हाला,
ती मेली आणि तिची खबर,
दुरातून उडत पोहोचली माझ्यापर्यंत...
रेडिओवरुन, टीव्हीमधून,पेपरच्या पानांमधून
भाषा विज्ञानाच्या चर्चेत गाजत राहिलं तिचं नाव
नव्वदीची ती गरीब म्हातारी
शेवटची व्यक्ती होती,जिला माहीत होती
‘ईयाक’ नावाची भाषा...
"म्हातारी मेली आणि मरुन गेली एक भाषा
या जमिनीवरुन,अनंतकाळासाठी..."
कवी:यादुमनि बेसरा,(संथाली).
मराठी अनुवाद:पृथ्वीराज तौर.
जेव्हा एक भाषा इतक्या सहज संपुष्टात येते,तिच्यासोबत आपण खूप काही विसरून जातो कींवा ते आपल्याला विसरण्याला भाग पडते....
हजारो वर्षांच्या जगण्याचा सांस्कृतिक,भौगोलिक,मानवी उत्क्रांतीचा यावर त्या भाषेत झालेलं लिखाण नाहीये यांमुळे हे सर्व त्यांच रोजच्या जीवनात जगण्याची विशिष्ट पद्धत,दस्तावेज मरत असेल.या संबंधीचे शब्दांमध्ये दडलेले वेगवेगळे संकेतक मरत असेल....
पुढे जाऊन फक्त आपल्याच देशाचा विचार कधी केलाततर,आपला देश ओळखल्या जातो विविध भाषा,संस्कृती,वेशभूषा,जगण्याच्या वेग वेगळ्या पद्धती,राहणीमान,पाककला,सण,वार,शिक्षण यांमुळे....
आपल्या देशातही अनेक भाषा संपुष्टात येण्याच्या मार्गावर आहे,परंतु या भाषांवरही अजूनही कुठला अभ्यास,लिखित स्वरुपात केलेला अनुवाद,लेखन भेटत नाही ही शोकांतिका आहे...
भारत या देशाला सर्वदूर ओळख दिली जाते अन् मानाने सर्वदूर सर्वाधिक जुणी भाषा म्हणून आपण ज्या भाषेला मिरवतो ती "संस्कृत" भाषा कदाचित पुढील काही शतकात नामशेष होईल याची भीती वाटत आहे...कारण अलीकडेच्या काळात या भाषेबद्दल न झालेला अभ्यास....
नव्या पिढीला अजूनही बऱ्यापैकी ही भाषा शाळेत उपलब्ध नाही,अजूनही ती कोणाला येत नाही.ही भाषा संपली तर किती मोठा इतिहास,माहिती,संस्कृती,साहित्य हे कायमसाठी संपुष्टात येईल.या भाषेवर बऱ्यापैकी (अल्प प्रमाणात) लेखन झाले आहे परंतु,तिचे जतन,संवर्धन करण्यासाठी आपण कुठेतरी कमी पडत आहोत असेही वाटून जाते....
हे फक्त या भाषेसाठी नाहीतर भारतात,जगात अश्या अनेक भाषांसाठी आहे...तेव्हा एक भाषा संपणे हे खूप वाईट गोष्ट आहे,हे नुकसान कधीही न भरून निघण्यास सारखे आहे...
एका भाषेचं असा दुर्दैवी मृत्यू होऊ नये,इतकंच कारण एका भाषा,संस्कृतीला आपली पुढची पिढी कायमची मुकलेली असेल जे नको वाटते....
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा