बलुतं.
लेखक - दया पवार.
पु. ल. देशपांडे यांनी लिहिल्याप्रमाणे खरोखर "बलुतं" वाचल्याने आपल्या निबर डोळ्यांना चिकटलेले आंधळ्या श्रद्धा गळून पडतात...
'बलुतं' दया पवार यांचे प्रचंड गाजलेलं व जातिव्यवस्थेवर भाष्य करणारं हे पुस्तक,जे खुप चर्चेत राहिले,आजही आहे.हे पुस्तक मराठी भाषेतील,साहित्यातील पहिले दलित आत्मचरित्र म्हणून याकडे पाहिलं जातं.धगधगत समाजवास्तव्य त्यातील दाहकता उपेक्षित,वंचित,शोषित अशा सर्वहारा माणसाचं जगणं आणि जाणीव या पुस्तकाने मांडली.
जात,वर्ग,लिंगभेदाच्या वर्तुळात अडकलेल्या भारतीय समाज आणि भांडवलशाहीने घोटलेला गळा अशा गुदमरलेल्या अवस्थेतंल जमीनेचे दुःख आकाशाला टांगण्याचे काम या 'बलुतं' ने केले.देशात बऱ्यापैकी स्वातंत्र्याचे वारे चौफेर वाहू लागले होते.देश स्वतंत्र झाला पण देशाचा नागरिक मात्र जाती व्यवस्था,धर्म,परंपरागत चालत असलेल्या रुढी परंपरा यात बरबटलेला.समाज मात्र स्वतंत्र मिळवूनही जातीव्यवस्था,धर्म यांना धरून असलेले रुढीजात विचार यामुळे स्वातंत्र्यातही पारतंत्र्य अनुभवत होता.
जातिवादाशी तो लढा देत होता,यासर्वात परिवर्तन व्हावं म्हणून एका बाजुला महामानव डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार आधुनिक विचारांची कास धरून सामान्य जनतेला नव्या विचारांना आपल्या जीवनात स्वीकारून जगण्यासाठी शिकवत होते,पिढीजात चालत असलेल्या परंपरांना बदलू बघत होते....
परंतु एकीकडे समाज हे स्वीकारायला तयार नव्हता अन् यातूनच मानव असंख्य अडचणींना सामोरं जात होता,हे बऱ्याच जणांना कळत होते.बदल व्हावा त्यांनाही वाटत होते पण "अठरा विश्व दारिद्र्य" मोठ्यांचा मान यापुढे काही करता येत नव्हते.कुठेतरी एक आशेचा किरण दिसत होता,परिवर्तनाची लाट निर्माण होत होती या सर्वात "दया पवार" यांचा सर्व काही कळूनही जीवनाशी चालू असलेला संघर्ष या ठिकाणी त्यांनी "बलुतं" मधुन लिहला आहे....
"दया पवार" यांचे जीवन जातिव्यवस्थेचे (त्यातही ती भारतातील ग्रामीण भागातील) त्यांनी अनुभवलेले चटके यांचे चित्रण या पुस्तकात त्यांनी शब्दांची जोड देत चितारले आहे.हे वाचून नक्कीच जातिव्यवस्थेमुळे एक सामान्य माणसाला किती गोष्टींना सामोरे जावे लागते याचे जिवंत वर्णन यामाध्यमातून त्यांनी केलं आहे,जे वाचतांना नकळत डोळ्यासमोर तो काळ येऊन जातो.आपसूक मनी एक हुरहूर मनास लागून जाते आज समाजात झालेले परिवर्तन,सुशिक्षित झालेला समाज यामुळे आज कुठेतरी हे सहन न होणाऱ्या चटक्यांची धग कमी होण्यास कारणी ठरत आहे...
जी कामं घाणेरडी,ज्या नोकऱ्या उच्चजातीतील लोक करणार नाहीत,त्या नोकऱ्या दलितांच्या.हे वास्तव जसं "बलुतं" मधील दगडू पवारने अनुभवलं, तसंच आपल्या समाजातील हजारो दगडू आज देखील अनुभवत आहेत,परिवर्तनाची लाट अन् बदलणारे विचार यामुळे आता यात हळूहळू बदल होत आहे,पण त्यावेळी हे सर्व बदल स्वीकारताना दगडूला आलेल्या असंख्य अडचणी,बालवयात त्याच्या मनावर झालेलं तो आघात त्यातून सावरत,शिक्षणाची मशाल हाती घेत बदल घडवू बघणारा दगडू अन् वेळोवेळी याला आड येणारे आपलेच माणसं याचं सविस्तर वर्णन दया पवार या पुस्तकाच्या माध्यमातून करत आहेत.
पिढ्यानपिढ्या गावातील ज्या गलिच्छ कामांचे दलित गुलाम होते,ती कामं नाकारल्यानंतर गावच्या अर्थव्यवस्थेने देखील दलितांना नाकारलं आणि शहरांतील टीचभर जागेत गुलामीचं नवं जीवन जगण्याची वेळ त्यांच्यावर आली.यात चहूकडून होणारी त्यांची ससेहोलपट या पुस्तकांतुन त्यांनी व्यक्त केली आहे,नक्कीच वाचावं असं हे पुस्तक जे परिवर्तनाची पहाट रोजच आपल्या सोनेरी पानांतून समाजाला देत आहे...
Written by,
©®Bharat Sonwane.
टिप्पण्या
टिप्पणी पोस्ट करा